Tarieven

Zwitserland staat er niet om bekend dat het goedkoop is en het OV is daarbij geen uitzondering.

Losse enkeltjes en retourtjes zijn erg duur en het loont de moeite om ook al bij een middellange reis te zoeken naar een goedkoper kaartje dan “enkel vol tarief”.

Vrijwel iedereen die hier zo af en toe van het OV gebruik maakt heeft een Halbtaxabonnement. Het kost 165 Franken per jaar, maar dan krijg je (in de meeste gevallen inderdaad 50%) korting op alle enkeltjes en retourtjes van al het OV. Dus ook op de stadsbus, de postauto, de tram, de boot, het tandradtreintje. Met een Halbtax kun je bovendien een dagkaart kopen voor 68 Franken. Doordeweek na 9 uur (maar niet in het weekend of op feestdagen!) is de dagkaart nog 10 Franken voordeliger. Ook hier: geldig op vrijwel het hele OV. Alleen op veel bergtreintjes geldt de dagkaart niet – je betaalt daar meestal half geld. En op toeristische postautoverbindingen (bijvoorbeeld over de pasroutes) betaal je meestal een toeslag met je dagkaart. Zwitserland heeft op een bevolking van 7,5 miljoen inwoners ongeveer 2,4 miljoen Halbtaxbezitters. Meer dan 30% van de bevolking dus.

Zonder Halbtax zijn er ook verschillende manieren om goedkoop te reizen. Met Sparbillette, die je alleen op Internet kunt boeken, reis je voordeliger. Nadeel is, dat je je moet vastleggen op één bepaalde verbinding. Je kaartje is niet voor andere treinen geldig dan die éne treinverbinding die op je kaartje staat. Daarnaast bieden veel gemeentes een goedkope dagkaart aan, de zogenaamde Tageskarte Gemeinde. Ook dat is een dagkaart voor vrijwel het hele OV, maar je hebt er geen Halbtax voor nodig. Vrijwel elke gemeente heeft voor elke dag van het jaar één of meer van die dagkaarten te koop. Voorraad beperkt, op = op! De prijzen en precieze voorwaarden verschillen van gemeente tot gemeente, maar normaalgesproken kost de kaart 35 tot 40 Franken. Sommige gemeentes verkopen de kaart aan iedereen, andere gemeentes alleen (of met voorrang) aan eigen inwoners. Je kunt ze meestal reserveren op de website van de betreffende gemeente. Ook voor het afhalen/toesturen en betalen hebben alle gemeentes eigen voorwaarden. Afhalen en contant betalen op het gemeentehuis kan vrijwel overal. Sommige gemeentes sturen de kaarten ook op.

Verkehrsverbund. In veel Zwitserse regio’s is een zogenaamd Verkehrsverbund actief. Voor reizen die binnen zo’n regio vallen, geldt dan een tarief dat door het Verbund wordt vastgesteld en niet het nationale tarief. Meestal is een Verbund-tarief voordeliger, en met je Halbtax krijg je ook op dit tarief korting. De meeste werken met een zonesysteem. Het kaartje dat je koopt is in de regel voor een vastgestelde tijd geldig binnen de zones waarvoor je betaald hebt. Je mag in die tijd en binnen die zones onbeperkt reizen. In de meeste regio’s mag je je enkeltje zelfs als retour gebruiken, als je maar binnen de geldigheid (tijd en zones) van het kaartje reist. Een retour is meestal meteen een dagkaart voor de zones die je gekozen hebt, en de meeste regio’s verkopen ook dagkaarten die in de hele regio gelden. Kijk uit: de geldigheid van enkele reizen binnen een Verkehrsverbund is soms maar heel kort (voor reizen in één zone soms maar een half uur). En veel kaartautomaten geven het kaartje normaalgesproken al “afgestempeld” af, dat wil zeggen: de tijd gaat in op het moment dat je je kaartje uit de automaat haalt. Eerst nog even een kop koffie gaan drinken en rustig de volgende trein of bus nemen lukt dan dus niet. Gelukkig hebben vrijwel alle automaten ook een mogelijkheid om het kaartje “ongedateerd” af te geven. Je stempelt het dan vlak voordat je instapt in één van de oranje stempelautomaten.

Heel veel reizen. Met zulke hoge tarieven voor enkeltjes en retours zou je verwachten dat je voor een OV-Jaarkaart een hypotheek op je huis moet nemen. Niets is minder waar. Zelfs met de lage koers van de euro is een OV-Jaarkaart (dat heet hier een Generalabonnement of kortweg GA, spreek uit: Geeja) in Zwitserland goedkoper dan in Nederland of België. Er zijn dan ook veel GA-houders: ongeveer 425.000.

Van overal naar overal. Het tariefsysteem zit uitgekiend in elkaar en in de meeste gevallen kun je voor je hele reis één kaartje kopen, ook als je die met verschillende vervoermiddelen (boot, bus, trein, tram, metro) of maatschappijen (er zijn een paar honderd OV-bedrijven in Zwitserland) maakt. Dat is niet alleen makkelijker, het is in de meeste gevallen ook goedkoper dan losse kaartjes. Zelfs de kaartautomaten kunnen dergelijke ingewikkelde kaartjes probleemloos afgeven. Let wel op: je moet de route volgen die op het kaartje staat aangegeven. Bij de koop van het kaartje zal de lokettist / de automaat vanzelf een route voorstellen en vragen of je die route wilt volgen, of een andere. Ook bij de automaat kun je je route naar eigen wensen aanpassen.

Kaartautomaten. Net als in Nederland zijn er steeds minder bemenste loketten en steeds meer kaartautomaten. De meeste zijn modern en met touch-screen uitgerust. Ze kunnen vrijwel alle kaartjes verkopen, ook ingewikkelde routes met omwegen. Ze zijn ook niet zo kieskeurig als de Nederlandse kaartautomaten van NS. Bij de meeste kaartautomaten kun je hier betalen met munten (Zwitserse Franken), maar ook bankbiljetten (Franken en Euro’s – wisselgeld maximaal 20 Franken) en bank- en creditkaarten. Betaal je met eurobiljetten, dan krijg je wisselgeld in Zwitserse Franken en natuurlijk is de koers minder gunstig dan wanneer je met Franken betaalt.

Toerisme per openbaar vervoer is de moeite waard. Ga je in een korte tijd veel reizen, dan kun je daar allerlei “passen” voor kopen. Nationaal geldt het “Swiss Travel System” met Swiss Pass (onbeperkt Zwitsers OV voor een aantal aaneengesloten dagen) en Swiss Flexi Pass (onbeperkt Zwitsers OV voor een aantal dagen binnen een maand). Ook Interrail is voor Zwitserland te koop, maar niet bij alle spoorwegen geldig. Ben je in de gelegenheid om voor je vakantie van te voren Tageskarte Gemeinde te regelen, dan is dat in veel gevallen goedkoper dan een Swiss Pass of Swiss Flexi Pass. Veel toeristische regio’s bieden regionale rondreispassen aan. Allemaal op het Internet te vinden, dus je kunt thuis vantevoren bekijken wat het goedkoopst is.

Geen kaartje. Dat wordt in de meeste gevallen een duur kaartje. In het meeste openbaar vervoer geldt Billetpflicht. Die wordt aangegeven met een geel pictogram met een gestyleerd zwart “oog” erop. Vaak wordt de term Selbstkontrolle gebruikt. Dat betekent dat je voor het instappen een kaartje moet hebben gekocht op het station of bij de automaat. Je vindt dan ook bij veel bus- en tramhaltes in de steden een kaartautomaat staan. Op voertuigen zonder Billetpflicht kun je een kaartje bij de bestuurder of bij de  automaat in de bus kopen. Meestal betreft het hier streekbussen. Maar ook in de stadsbus van St. Gallen koop je je kaartje niet vooraf bij de halte, maar in de bus bij de automaat.
Word je betrapt zonder kaartje – en de kans dat de conducteur langskomt is hier veel groter dan in Nederland – dan krijg je zonder pardon een boete van 90 Franken. Bij de meeste vervoerbedrijven komt daar de prijs voor het kaartje nog bovenop. Je moet je legitimeren, zelfs als je de boete meteen en contant betaalt. Je persoonlijke gegevens worden namelijk geregistreerd en bij herhaald zwartrijden binnen twee jaar wordt de boete stap voor stap verhoogd. Kun je niet meteen betalen, dan krijg je de rekening thuisgestuurd – tegen een stevige meerprijs.